O zenéize parlòu a Zêna o móstra l'interesànte e coiôza sostitoçión, a l'interno da scìngola paròlla, de vocâle lónghe, tòniche ò àtone, e de ditónghi e iâti (che pêuan nàsce ànche quànde s'incóntran vocâle de paròlle divérse; e alôa se pàrla de crâxi) con ditónghi che vêgnan dîti ciù a-a spedîa. Pe quésto o Pàddre Gàzzo o l'à ciamòu sto fenòmeno chi co-o tèrmine ditongaçión ràpida.

O ditóngo ciù ràpido de tùtti, e quìndi quéllo ciù uzòu, o l'é o ditóngo òu into quæ se trasfórma bén bén di ditónghi. A sitoaçión a peu êse schematizâ coscì.

• ao o vêgne òu, ou òpûre ö: àoa → òua, sùcao → sùcou, aotùnno → ötùnno;
• eo o vêgne
  • ségge òu: àngeo → àngiou (da no confónde con angiòu);
  • ségge io: câdeón → câdión, çeòtàia → çiötàia, recôveo → recôvio;
  • gh'é pöi de paròlle che pìgian vàrie fórme: pöveo → pövio òpû pövou, téneo → ténio ma ànche tégno, zéneo → zénio ch'o vén dîto zégno ma ànche zénne;
• eò o vêgne iò: despeòu → despiòu, geòmetra → giòmetra ["dZOmetra] e chi a i a no se pronónçia;
• ea o vêgne ia: veâxo → viâxo;
• ai o vêgne ei: çéixai → çéixei, baxaicò → baxeicò;
• ö o vêgne òu, ou: föa → fòua, ödô → oudô;
• ê o vêgne ei: mêxìnn-a → meixìnn-a, prêxo → préixo.

Dæto che a grafîa ofiçiâ a l'é stæta pensâ pe poéi pasâ da-i soìn a-e paròlle, e vicevèrsa, no gh'é problêma a scrîve e paròlle cómme se dîxan. Quìndi bàsta segoî e régole da grafîa ofiçiâ pe marcâ coretaménte a ditongaçión ràpida. Coscì, prezénpio, a segónda da pronónçia de ògnidùn, ghe saiâ chi scriviâ töa e chi tòua, chi Margàita e chi Marghéita e vîa discorìndo.

Pigiòu da sta pàgina do scîto Schéuggio Canpànn-a do Frànco Bànpi