A n velâre (n + consonànte) a l'acurtìsce de lóngo a vocâle finâle da scìlaba precedénte:

• se a scìlaba precedénte a finìsce con un ditóngo chinànte (vocâle + semivocâle) a n velâre a l'elìdde a semivocâle;
• se a scìlaba precedénte a finìsce con 'na vocâle lónga a n velâre a l'acurtìsce.

L'é 'n pö quéllo che sucêde inte paròle che finìscian pe æn ò ænn- inte quæ a létia æ a se lêze cùrta.

Ditóngo chinànte

• o l'é negòu into tréuggio → o l'é negòu 'nto tréuggio → o l'é negò'nto tréuggio [u "le ne"go Ntu "tr2ddZu]
• doî pe un → doî peu-in → doî peu'n ["dui: "p2 N]; antigaménte ànche ciù de un → ciù deu'n ["tSy "d2 N]
• a Tortónn-a mónta un gràsso e o me da 'n bèllo ronsón → a Tortónn-a monteu-in gràsso e o me da 'n bèllo ronsón → a Tortónn-a munteu'n gràsso e o me da 'n bèllo ronsón [a tur"tuNNa "muNt2 N "grasso e u me da N "bEllo ruN"suN]
• andæghe insemme → andæghe-insemme → andæghe 'nsemme [aN"dE:ghe "Nsemme]

Vocâle lónga

• lasciæ pasâ, inbaràsso! → Lasciæ pasa'nbaràsso! [la"SE: pa"sa Nba"rassu]; inta paròlla pasâ gh'é 'na a lónga, ch'a vêgne cùrta quànd'a s'atàcca a-a n velâre
• infiæ inti sàcchi → infiæ'nti sacchi [iN"fiE Nti "sakki]; inta paròlla infiæ a létia æ a denòtta o són [E:] lóngo, ma quande a l'incóntra a n velâre o són [E] o vêgne cùrto
• con dôe gànbe ch'a pâ 'n fòulo → con doê ganbe ch'a pa'n fòulo ["kuN "dwe: "gaNbe ka "pa N "fowlu]; chi sucêde dôe cöse: prìmmo, in pâ a létia a, ch'a l'é lónga, a s'acurtìsce coscì che pa'n o se dixe pròpio cómme a paròlla pan; segóndo, a paròlla dôe ["du:e] a s'arénba a-a paròlla gànbe e a se dixe doê ["dwe:]

Cómme ùrtimo ezénpio se propónn-e a frâze
E mîa de n'andà'nta stànsia che gh'é-i raiéu'n sciô létt'a sciugâ
[e "mi:a de n aN"da Nta "staNsja che gh "ej ra"j2 N "sciu: "lett a sciy"ga:]
dôve de cangiaménti ghe n'é ciù d'un.

Marcâ sta propiêtæ no l'é goæi fàçile perché bezéugna fâ tànta atençión a cómme se pronónçia tùtta a frâze. In ògni mòddo, e régole pe marcâla són ste chi.

• Quande tra dôe paròlle gh'é 'n apòstrofo, queste se scrîvan atacæ sôlo se a prìmma paròlla a l'é stæta modificâ da-a prezénsa de l'apòstrofo:
  • t'e'nbriægo [t "e N"brjE:gu], atacæ perché ti t'ê o gh'à a e lónga ch'a l'é stæta acurtîa da-a n velâre;
  • l'é 'nposcìbile [l "e Npu"Sibile], destacæ perché lê o l'é o gh'à za a e cùrta e a n velâre a no l'à fæto nìnte.
• Elixón aparénte. Se a vocâle lònga a l'é frûto de 'na crâxi e pöi a l'é stæta acurtîa da-a n velâre, alôa se ghe mette l'apòstrofo scibén che no gh'é stæto nisciùnn-a elixón: inta frâze o l'à ancón da vegnî prìmma gh'é a crâxi (o l'a-ancón da vegnî) e pöi a n velâre a l'acurtìsce a a lónga: o l'a 'ncón da vegnî [u l "a N"cuN da ve"Ji:]; tecnicaménte no gh'é elixón: gh'êa 'n'ùnica a lónga ch'a l'é vegnûa cùrta.
• Quande sta propiêtæ a vêgne marcâ, l'apòstrofo da n velâre o l'elìmina ògni traccia da crâxi precedénte: no stæ a infiâve → no stæ a-infiâve → no stæ a 'nfiâve → no sta-a 'nfiâve → no sta'nfiâve [nu "sta N"fja:ve].

Pigiòu da sta pàgina do scîto Ziardua do Conrad Montpetit