A poéiva êse ’na bèlla stöia, quélla da Giuliétta, ’na gràn bèlla stöia. A poéiva, ma a no l’é stæta. A Giuliétta a l’êa nasciûa e visciûa inte ’n paizétto do Friôli, in provìnsa de Udine, da-o quæ tànte zovenétte, a quéll’época, migrâvan vèrso e çitæ pe anâ a servìçio inte famìgge borghéixi, tànto che l’êa scìnn-a diventâ ’na mòdda tra e scignôe, “avéighe a friolànn-a”.

Sémmo into sécolo pasòu, in pö prìmma da segónda goæra mondiâle. Quànde a Giuliétta a vén a Zêna a çercâ travàggio, un zovenòtto de vintéutt’ànni, Antònio, feroviêre, o l’arèsta vidôo co-in figeu de doî ànni. I sò genitôri són ançién, no pêuan dâghe granché d’agiùtto, coscì in câza sò ìntra a Giuliétta, robùsta friolànn-a de chìnz’ànni, bèlla figêua e gràn lavoratrîce, pìnn-a de saluute e de bónn-a voentæ che, malgràddo a sò etæ, a l’é brâva inte tùtti i travàggi de câza. A sa apénn-a lêze, scrîve e controlâ i cónti di butegæ, ma a l’é ’na zóvena séria ch’a lâva, a fa da mangiâ, a stîa, a cûxe e sorviatùtto a se pìggia a cheu o Màrio, coscì picìn za sénsa màmma, e sùbito se instàora ’n afètto recìproco, tànto che o figeu o coménsa adreitûa a ciamâla màmma. I doî zóveni vîvan inta mæxima câza za da ’n ànno e o sémmo tùtti che a pàggia vixìn a-o feugo l’é fàçile ch’a brûxe. L’Antònio o ghe propónn-e de spozâse e dâ coscì ofiçialménte ’na màmma a-o bagarìllo; a Giuliétta a l’é feliçe ma gh’é o problêma de l’etæ: cómme a peu ’na mogê de sez’ànni avéi za ’n figeu de tréi?

A quélli ténpi e génte faxéivan câxo a ste cöse, pöi ciætezâvan, e a Giuliétta a voéiva che nisciùn savésse che o Màrio o no l’êa fìggio sò. Coscì decìdan de cangiâ quartê in mòddo che, no conoscéndoli, pàgian a tùtti ’na famìggia cómme e âtre. Se spôzan ’na matìn fîto a-a prìmma méssa, co-i sôli testimònni e a Giuliétta, pe êse ciù credìbile cómme màmma, da quéllo giórno a coménsa a dî a tùtti i nêuvi vexìn d’avéi vint’ànni, coscì l’é poscìbile ch’a l’àgge ’n fìggio de tréi ànni. A l’à continoóu pe-o rèsto da sò vitta co-a böxia d’avéi quàttr’ànni de ciù pe amô do Màrio, a-o contrâio de âtre dònne che, apênn-a pêuan, i ànni se-i lêvan. A l’êa òrgoliôza do sò figeu e, scibén ch’a no fîse in gràddo de corêzighe i cónpiti, a ghe stâva aprêuvo perché a schêua o se fésse sénpre önô. Co-o sò bón sénso de contadìnn-a a l’êa ariêscîa a fâlo arivâ a-o licêo e pöi a l’universcitæ e o giórno ciù bèllo da sò vìtta o l’é stæto quéllo da làorea do Màrio. Inzegnê, sò fìggio inzegnê! Purtròppo, pöco ténpo dòppo, l’Antònio o s’amòutìsce graveménte e lê a se dédica a curâlo co-o mæximo inpégno ch’a l’avéiva mìsso pe alevâ o figeu. Ma l’Antònio o mêue e a Giuliétta, restâ sôla, a contìnoa a vîve pe quéllo fìggio. Scinché ’n giórno l’inzegnê o l’incóntra ’n’afascinànte scignorìnn-a da quæ o s’inamôa, cómme se dîxe inti romànzi, perdutaménte. Ànche lê laoreâ, apartenénte a ’na famìggia de mêza nobiltæ, benestànte, poæ afermòu profescionìsta, moæ dònna de clàsse e sénpre elegantìscima, câza scignorîle in Castelétto. A gh’êa vosciûa tùtta che sta famìggia a l’acetésse l’inzegnê, da-o moménto ch’o l’êa fìggio de ’n sénplice feroviêre, ma, ohibò!, no poéivan de segûo inparentâse co-îna “domestica friulana”, che pe zónta a no l’êa mànco sò moæ biològica. O matrimònio a ògni mòddo o s’é fæto, ma a Giuliétta a no l’à mâi mìsso o pê inta câza di consêuxoi, malgràddo a fîse ’na dònna rizérvâ e perbén. E mànco inta câza da nêua, e o Màrio o no l’é mâi stæto bón a reagî a-e dispoxiçioìn de quélla “femme fatale” ch’a l’êa sò mogê. Coscì a Giuliétta pe quàrche ténpo a l’à continoòu a vîve a Zêna, sôla inta sò câza pìnn-a de ricòrdi, faxéndose de domànde sénsa rispòsta, aspêtàndo con anscjêtæ e râre vìxite de quéllo fìggio adoròu ch’o ghe destinâva de spréscia, magâra d’arescôzo, sôlo pöche fregógge do sò ténpo. O sò Màrio, òrmâi afermòu inta profesción e inte relaçioìn de socjêtæ, istigòu da-a mogê e da-o nêuvo parentàddo, o se vergheugnâva de quélla màmma ch’a no l’êa a l’artéssa de frequentâ a coscì dîta “gente bene”, ch’a no se vestîva da-a “Merveilleuse” (famôzo atelier de l’época), ch’a no frequentâva a sâla da te da pasticerîa Preti, e no inportâva a nisciùn ch’a gh’avésse dedicòu tùtta a sò vìtta. Cös’a poéiva fâ? Sénsa lamentâse, sénsa recriminâ, a l’à repigiòu i contàtti co-a famìggia ch’a l’avéiva lasciòu lasciù into Friôli e ’n trìste giórno, co-o cheu pìn d’amaréssa, a l’à fæto e valîxe pe rifâ o viâgio a l’incontrâio vèrso o sò paizétto, sénsa che nisciùn tentésse de fermâla. Pecòu, a poéiva êse pròpio ’na bèlla stöia.

Ebe Buono Raffo

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLIII - N. 5, 31 de màzzo do 2014