Émmo ancón inti éuggi e inmàgini che a televixón a n’à propòsto pe tànti giórni in sciâ tragédia de Lampedûza, ch’a pâ no finî mâi perché sénpre ciù migrànti çèrcan de razónze e nòstre còste cómme se foîsan a tæra promìssa. Sémmo arestæ tùtti colpîi da quélle fàcce pìnn-e de poîa, de fàmme, de fréido. Pensàndo ànche a quélli indivìdoi sénsa verghéugna, criminâli, che ghe spécolan in çìmma e fàn i dinæ in sciâ seu pélle. Pövie génte, disperæ, che làscian i seu pàixi martoriæ pe çercâ de vîve mêgio, de dâ ’n avegnî dignitôzo a-e seu famìgge, pe fâ in mòddo che i seu figeu no dêvan pasâ quéllo che àn pasòu liâtri in mêzo a goære, carestîe, tortûe, fàmme e mizêia.

Ma ànche a nòstra región a l’à conosciûo o fenòmeno da migraçión, a partî da l’éuttoçénto, quànde pe-a polìtica insensâ de câza Savöia tànti zenéixi e lìguri àn lasciòu a nòstra tæra. Prìmma i disidénti polìtici, inteletoâli, comerciànti che àn fondòu bànche, conpagnîe d’aseguaçión, inpréize. Pöi e canpàgne són stæte redûte in mizêia, aomentàndo e tàsce e goagnàndo ànche con quélla “sul macinato”, saiéiva a dî che ti dêvi pagâ ànche pe maxinâ o gràn pe quéllo pöco pàn che t’ariêsci a métte sótt’a-i dénti, e sénsa conpanægo, perché òrmâi no ghe n’é ciù. No se peu prelevâ i fìggi da-e famìgge contadìnn-e e mandâli a “servî o rè” cómme sordàtti per éutt’ànni, privàndo l’agricoltûa de bràsse zóvene e fòrti: no l’êa mâi existîo o servìçio militâre òbligatöio inta Repùblica de Zêna.

Chi l’é che, òua, coltiviâ quélla tæra, za scàrsa e in deschinâ, tegnûa insémme a fadîga co-o scistêma de fàsce, ch’àn bezéugno de lóngo de travàggio pe no védisele portâ vîa da l’ægoa e da-o vénto? Anche i mû ghe portâvan vîa, perché servîvan a l’esèrcito savoiàrdo, ma saiéivan servîi de ciù a-i contadìn; sénsa béstie o travàggio da canpàgna o no va avanti. Coscì e canpàgne anâvan sénpre pêzo, gh’êa sénpre mêno da mangiâ, inte valàdde zenéixi se vivéiva de castàgne: saiàn ànche bónn-e, ma pe vîve no bàstan. Bezugnâva çercâse o pàn da quàrche âtra pàrte. L’ùnica soluçiòn a l’êa migrâ; òmmi ancón zóveni e fòrti, famìgge intrêghe con figeu picìn inte bràsse partîvan pe “e Mériche” pròpio da-i pàixi da Fontànn-a Bónn-a e da-e âtre valàdde da nòstra provìnsa e do rèsto da Ligùria.

Ancón òua inte l’América do sùd gh’é pìn de cognómmi lìguri, gh’é de tradiçioìn cómme e nòstre, ànche into mangiâ, gh’é fìnn-a i Cristezànti, portoéi da Crìsti inte quélle procescioìn che se védde inte fèste religiôze chi da niâtri. I nòstri migrànti se són fæti önô in tùtti i cànpi, àn portòu o nómme da Ligùria in èrto: gh’é da êse fiêri de lô. Tùtti sti penscêi m’àn gjòu pe-a tésta perché ’n pö de giórni fa són pasâ inta Fontànn-a Bónn-a e a Mögión (Monleone) de Cicàgna me són afermâ inte ’na ciasétta dôve gh’é o monuménto a-i migrànti. No sò sò-u conoscéi, ma se pasæ da quélle pàrte dæghe n’eugiâ, con atençión e rispètto: v’asegûo ch’o ve diâ tànte cöse. Mi són ciutòsto fàçile a-a comoçiòn, ma gh’é vosciûo pöco perché me sentìsse vegnî zu doê lâgrime. In sce ’na bâze èrta doî scæn gh’é ’na dònna pensôza, co-o vestî lóngo cómme s’uzâva ’na vòtta e davànti a lê ’na figêua co-e brasinn-e lévæ cómme inte’n salûo. Da-a vixìn a lô, vediéi in èrto in sce ’n pilàstro giànco, ’n òmmo con brâghe, giponétto e berétta da contadìn inte l’àtto de caminâ vèrso quéllo ch’o saiâ o seu avegnî e quéllo da seu famìggia. Davànti a lê ’na bìtta, scìnbolo do lóngo e fatigôzo viâgio pe mâ ch’o sta pe afrontâ pe razónze o nêuvo móndo, da l’âtra pàrte de l’òcéano, dôve o spêra d’atrovâ travàggio e quéllo benêse pe lê e pe-a famìggia che inta seu pàtria o gh’é negòu. Ma a cösa ch’a m’à provocòu ciù comòçion a l’é stæta a valixétta ch’o têgne inta màn: ligâ co-o spâgo, pròpio l’idêa da mizêia. Chisà cöse o se saiâ portòu aprêuvo, pövòu fìgeu, insémme a ’na gràn sperànsa. Quélla che in pöco ténpo a se saiéiva trasformâ in nostalgîa: ma se ghe pénso...

Ebe Buono Raffo

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLII - N. 8, 31 d'òtôbre do 2013