O dêxe de dexénbre pe Zêna o l’é ’n giórno inportànte, che doviêscimo conósce in pö mêgio, in quànto o raprezénta a liberaçión da çitæ da-i aostrìaci dòppo l’insureçión do 1746, quélla do Balìlla e do canón inta bràtta, pe inténdise. Çent’un ànni dòppo, do 1847, co-â scûza da “Benediçión de bandêe”, fèsta inocénte ch’a no destâva i sospètti da censûa sabàoda, l’êa stæto òrganizòu in cortêo de génte in fèsta, partîo de matìn da l’Acasêua, e arivòu scìnn-a a-a gêxa de Oêgìnn-a pe ringraçiâ a Madònna do bón éxito da solevaçión popolâre. Inte quélla circostànsa l’é stæto exibîo o tricolôre e cantòu pe-a prìmma vòtta “Il canto degli Italiani”, paròlle de ’n poêta zenéize de vint’ànni, Goffredo Mameli, e mùxica do méistro Michele Novaro, zenéize lê ascì, muxicìsta e patriöta, che in ségoito o l’aviéiva òrganizòu conçèrti pe rachéugge fóndi destinæ a-e inpréize de Garibaldi.

Goffredo Mameli

Inùtile dî che a fèsta a s’é sùbito trasformâ inte ’na manifestaçión patriòtica duâ scìnn-a a dêx’ôe de séia. Dòppo l’unitæ d’Itàlia in fórma de monarchîa, pe fòrsa de cöse l’ìnno naçionâle o l’é diventòu a “marcia reale” de câza Savöia, ma o Cànto di Italién o l’é arestòu sénpre vîvo into cheu di patriöti. E arivémmo a-o 1862 quànde, pe l’espoxiçión internaçionâle de Lóndra, o prìmmo minìstro Cavour o domànda a Giöxèppe Vèrdi de conpónn-e ’n inno adàtto a-a circostànsa. Vèrdi, scibén che no ghe gustésse goæi scrîve in sce comisción, o métte in mùxica in tèsto poético de Arrigo Boito ch’o divêgne “l’Inno delle Nazioni” e o gh’inserìsce l’acénno a doî ìnni naçionâli bén conosciûi, quéllo ingléize e quéllo franséize; e con quésti ànche o Cànto di Italién e no a màrcia reâle savoiàrda! Grànde artìsta e grànd’òmmo! Do 1946, dòppo a fìn da segónda goæra mondiâle e o referéndum ch’o l’à sfratòu a monarchîa, l’êa natûrale che se liberéscimo ànche da màrcia reâle e a-o sò pòsto l’é stæto propòsto, provisoriaménte, “Fratelli d’Italia”, cómme into fraténpo o l’êa stæto ciamòu. Ma niâtri sémmo bén che in Itàlia no gh’é nìnte de ciù definitîvo de cöse provisöie, coscì sémmo arivæ, dòppo ciù de sciusciant’ànni, a-a decixón do Parlaménto ch’o l’à stabilîo pe lézze: pe prìmma cösa che l’ìnno o l’é ofiçiâle, segónda cösa che o 17 de màrso o saiâ o giórno de l’Unitæ naçionâle, da Costituçion, de l’Ìnno e da Bandêa. Quésto me fa tànto piâxéi, perché óltre a êse zenéize d.o.c., me sénto italiànn-a. ’Na cösa che me rincrésce a l’é védde i ìdoli do moménto, i zugoéi de balòn, che no se dégnan de cantâlo e se quàrche vòtta se dégnan, sbàlian e paròlle. Gh’éi fæto câxo che dîxan “stringiamoci a corte” invêce de “stringiamci a coorte”. Ma a córte de chi? De rè Artù? D’acòrdo, i vèrsci de l’ìnno són scrîti inte ’n italiàn ormâi in pö antîgo, ma no gh’é nisciùn ch’o pòsse spiêgâghe cöse veu dî? Mi saiö angosciôza, mogognónn-a, ma sta cösa chi no ariêscio pròpio a fâmela anâ zu. Ò vìsto che i zugoéi de rugby o càntan cómme se dêve, e i atlêti de Olimpìadi ascì; poscìbile che quélli ciù bén pagæ (ànche tròppo, ma quésta a l’é ’n’âtra stöia) no se pìgian o destùrbo de inparâlo ’na vòtta pe tùtte? Ancón d’asæ che vegniâ òbligatöio l’insegnaménto inte schêue, coscì no ghe saiâ ciù scûze pe nisciùn. Specialménte a Zêna tùtti i figeu, ànche quélli che vêgnan da famìgge de âtri pàixi, ma vàn a schêua chi, doviéivan conóscilo bén, e no sôlo perché ’n domàn poriéivan fâ i zugoéi, ma pe êse orgheugiôzi che l’Ìnno o l’é nasciûo a Zêna. Alôa me fàsso ’na domànda: se l’ìnno da Frànsa o se ciàmma “la Marsigliese” perché a l’inìçio o l’é stæto cantòu a Marséggia, perché o nòstro o no se ciàmma “la Genovese”? Fòscia perché a nòstra Zêna a no s’é mâi mìssa in vedrìnn-a faxéndo a rêua cómme ’n pavón, tànto che i turìsti,che coménsan a amiâse in gîo pìn de mâvéggia e amiraçión, se réndan cónto che no gh’é sôlo l’acquàrio e te dîxan: “non credevo che Genova fosse così bella”.

Ebe Buono Raffo

Pigiòu da-o Gazzettino Sampierdarenese Anno XLI - N. 11, 20 de dexénbre do 2012