|
Coixitæ: o pasòu remöto
[ Vèrbo ]
[ Premìssa ]
[ A coniogaçión - Gismóndi ]
[ A coniogaçión - Tôzo ]
[ Dìnni a teu ]
[ Lêzi i coménti ] |
 Màppa do scîto
 Dôv'én i coménti
 Covertìnn-a
|
|
|
Nell'introduçión do vocabolâio:
|
Alfredo Gismondi, Nuovo Vocabolario Genovese-Italiano,
con rilievi sulla ortografia, pronuncia e qualche particolarità grammaticale,
Edizioni Fides, Tipografia Fratelli Pagano, 1955
|
l'Alfrêdo Gismóndi inta pàgina XV o scrîve (a grafîa a l'é quélla òriginâle):
|
I verbi genovesi subirono nel secolo scorso una grave mutilazione,
e fu la perdita del passato remoto. Lo ritroviamo ancora in Martin Piaggio e
specialmente nelle sue favolette:
sciortì allõa da-a sò tannetta
ûn grilletto, e prinçipiò
a cantâ a sò cansonetta.
e ancora in un'altra:
ûn sî-sî de rætin
de quelli ben piccin
ûn giõrno ch'o passò
da ûn lago, o se spegiò:
e in vedde e sò ciûmminn-e
con tante pittettinn-e
o disse: m'assûmeggio.
. . . . . . . . . . . .
Ho ancora nell'orecchio una filastrocca che sentivo i vecchi
ripetermi nella mia infanzia:
andascimo in te l'orto
stescimo allegramente,
a scì ghe n'ëa de gente
de rispetto.
Mangiascimo ûn laccetto
. . . . . . . . . . . .
|
O Gismóndi o dédica e pàgine XVIII e XVIX pe riportâ a coniogaçión do
pasòu remöto che lê o l'é riêscîo a dedûe.
|
Compulsando gli antichi poeti, e particolarmente Martin Piaggio
che usò ancora largamente il passato remoto, ho potuto ricostrurre abbastanza
la sua coniugazione.
|
Prìmma coniogaçión
| |
arivâ
mi arivéi
ti ti arivàsci
lê o l'arivò
noî arivàscimo
voî arivàsci
lô arivón
|
acostâse
mi m'acostéi
ti ti t'acostàsci
lê o s'acostò
noî s'acostàscimo
voî v'acostàsci
lô s'acostón
|
Segónda coniogaçión
| |
taxéi
mi taxésse
ti ti taxésci
lê o taxé
noî taxéscimo
voî taxésci
lô taxén
|
conpiaxéise
mi me conpiaxésse
ti ti te conpiaxésci
lê o se conpiaxé
noî se conpiaxéscimo
voî ve conpiaxésci
lô se conpiaxén
|
Tèrsa coniogaçión
| |
pòrze
mi porzéi
ti ti porzésci
lê o porzé
noî porzéscimo
voî porzésci
lô porzén
|
crédise
mi me credéi
ti ti te credésci
lê o se credé
noî se credéscimo
voî ve credésci
lô se credén
|
Quàrta coniogaçión
| |
sciortî
mi sciortîi
ti ti sciortìsci
lê o sciortì
noî sciortìscimo
voî sciortìsci
lô sciortìn
|
inpîse
mi m'inpîi
ti ti t'inpìsci
lê o s'inpì
noî s'inpìscimo
voî v'inpìsci
lô s'inpìn
|
|
Più incompleta e spesso frammentaria appare la coniugazione
del passato remoto nei verbi irregolari:
|
| |
fâ
mi fésci
ti ti fésci
lê o fé / lê o fésse
noî féscimo
voî fésci
lô fén / lô fésan
|
dâ
mi désci
ti ti désci
lê o dé / lê o désse
noî déscimo
voî désci
lô dén / lô désan
|
| |
stâ
mi stésse
ti ti stésci
lê o sté
noî stéscimo
voî stésci
lô stén
|
dî
mi ghe dìsci
ti ti ghe dìsci
lê o ghe dìsse
noî ghe dìscimo
voî ghe dìsci
lô ghe dìn / lô ghe dìsan
|
| |
voéi
lê o no vòsse
lô no vòsan
|
poéi
lê o no pòsse
lô no pòsan
|
métte
o se mìsse a ciànze
se mìsan a fâ calàdda
|
| |
védde ò
ànche véi
(restòu into contâdo)
mi vì / mi vìddi
lê o vìdde
|
vegnî
ghe vìgne in cheu
|
|
Alcuni verbi, decìdde, ascónde, rispónde, hanno alla
terza persona singolare le due forme o decîze e o decidé;
o l'ascôze e, raramente però, o l'ascondé; o rispôze
e o rispondé. Al plurale però hanno la sola decidén, ascondén,
rispondén.
|
Into seu lìbbro:
|
Fiorenzo Toso, Grammatica del genovese,
Le Mani, Recco, 1997
|
o Fiorénso Tôzo, parlàndo di vèrbi, o ripòrta ànche a coniogaçión do pasòu remöto.
Écco cös'o scrîve.
|
Pagina 143, XI. Il verbo. N. 35.
Il passato remoto è definitivamente caduto in disuso a partire dalla seconda
metà del secolo scorso. Diamo qui le forme documentate presso gli autori di
quel periodo:
|
[vèrbo êse] mi foì, ti ti fósci, lê o fù ò foì, noî fóscimo,
voî fósci, lô fón ò foìn.
|
Pagina 167, XI. Il verbo. N. 39.
Forme obsolete del passato remoto:
|
[vèrbo avéi] mi ébbi, ti ti avésci, lê o l'ébbe, noî avéscimo,
voî avésci, lô éban.
|
Pagina 172, XI. Il verbo. N. 44.
Forme obsolete del passato remoto:
|
[Prìmma coniogaçión: vèrbo cantâ] mi cantéi, ti ti cantésci (doviéiva
êse: cantàsci, ndr), lê o cantò, noî cantàscimo, voî cantàsci, lô cantón.
|
Pagina 176, XI. Il verbo. N. 47.
Forme obsolete del passato remoto:
|
[Segónda coniogaçión: vèrbo taxéi] mi taxéi, ti ti taxésci, lê o taxé,
noî taxéscimo, voî taxésci, lô taxén ò taxétan.
O Tôzo o no ripòrta a tèrsa coniogaçión: o se lìmita a dî ch'a l'é praticaménte
pægia a-a segónda.
|
Pagina 181, XI. Il verbo. N. 51.
Forme obsolete del passato remoto:
|
[Quàrta coniogaçión: vèrbo servî] mi servì, ti ti servìsci, lê o servì,
noî servìscimo, voî servìsci, lô servìn.
|
[ in çimma da pàgina ]
|
àn dîto a seu
06/03/2015 - 13:46
Luensu, Rumma
Grassie pe a richessa de spiegaçioìn do pasòu remöto. Mi no dêuvio o pasòu remöto manco in
italiàn, ad ogni moddo ò lezûo tûtto e o l’è proprio interesante. A lengoa a cangia senpre,
ascì a nostra!
Scignoria! 25/01/2015 - 22:21
Berny, Ascoli Piceno , nascyu a Savunna
http://utenti.quipo.it/laiolo/bernarda10/index.html
A scrive in zeneize nu sun bun.
Sono di una famiglia Ligure-lombardo-piemontese, Per 30 anni non ho mai sentito un passato remoto ,
nè in italiano nè in dialetto. Si usava solo a scuola per parlare di Giulio Cesare, 30 anni fa mi
sono trasferito a vivere ad Ascoli Piceno , sud delle Marche, Dialetti di tipo Abruzzese-Umbro-Laziale.
Uso normale del passato remoto . Rimasi ( rimasi ! ) molto sorpreso della bislaccheria di certe
voci verbali :
passato remoto 1 pers plurale: facesseme , dicesseme , magnesseme , bevesseme , ecc. e credevo che
fossero una storpiatura unica di questi paesetti. Invece un anno fa ho scoperto che in certi posti
della Ciociaria si dice facessimo , dicessimo , magnassimo ecc.
Ma adesso scoprire lo stesso tipo di articolazione addirittura nel genovese antico è incredibile ,
considerato la distanza e l'assoluta mancanza di relazioni storiche tra i due territori.
Altra incredibile coincidenza : ad Ascoli " a mussa" a se ciamma " la mozza" ! 17/11/2014 - 15:28
ALB, Zêna
No dipénde da niâtri, zenéixi d'ancheu, decìdde cómme se pàrla: niâtri poêmo sôlo registrâ a
parlâ, ma no cangiâla... 17/11/2014 - 15:28
Bezûgo, Sestri Levante
Bongiórno, êa chi che rifletéivo in sce coniogaçioìn do pasòu remöto che son stæte costruîe
in bâze a-i scrîti di vêgi poêti zenéixi. Segondo mi almêno inta lengoa scrîta specce quélla
formâle andiéivan cianìn cianìn infiæ i vèrbi a-o pasòu remöto. Primma de tutto e gente vegniéivan
inrichîe pe quante rigoàrda a gramàtica zenéize. Pöi a lengoa a diventiéiva ciù bella e câda.
O fæto ch’o l’é andæto in dizûzo o no l’é pe fòrsa un problemma. Inte l’italiàn ascì quànde s
e parla o pas. rem. o no se ûza, sarvo inte çèrti pòsti e inte çèrte ocaxioìn. L’ùnica obieçión
che fasso a l’é quésta: Inta tèrsa coniogaçión plurâle de tutte quàttro, visto che a quànte ò
capîo son stæte dedûte, prexenpio no saiéiva mêgio che a-o pòsto de ‘arivón’ ‘s’acostón’ ‘taxén’
‘se conpiaxén’ ‘porzén’ ‘se credén’ ‘sciortìn’ ‘s’inpìn’ ec. se scrivêse ‘arivàon’ ‘s’acostàon’
‘taxéan’ ‘se conpiaxéan’ ‘porzéan’ ‘se credéan’ ‘sciortìon’ ‘s’inpìon’ ec.
Pariéiva che sêunan mêgio ve pâ?
Scusæ a grafîa. Graçie e scignorîa
22/08/2014 - 15:09
ALB, Zêna
A traduçión "mêta" a no l'é registrâ; ma niâtri no sémmo contrâi a adêuviâla. Se no bezéugna ricorî a di
scinònimi cómme fìn, scöpo, propòxito, aspiraçión, ecc. Notémmo che o Cazàssa o regìstra unn-a de
traduçioìn da paròlla zenéize "vìsta" cómme: "mira, scopo, fine" e o l'ezenplìfica coscì: L'ùnica sò vìsta
a l'é quélla de vegnî rìcco. 22/08/2014 - 15:09
besûgo, Sestri Levante
Scuzæ comme se dîxe in zenèize “meta” intèizo comme “obiettivo”?
Graçie
29/03/2014 - 18:11
ALB, Zêna
No gh'é de specìfiche paròlle. In sciô Cazàssa ezèrcito o l'é ànche dîto "armâ"; e pe militâre, s'o
l'é nómme e no agetîvo, se peu dî sordàtto. 29/03/2014 - 10:48
besûgo, lavagna
Bon giôrno, a gh’é ûnn-a parolla zeneise ch’a stà pe ‘esercito’ e ‘militare’? O besêugna scrïvele
paegio co-a grafïa zeneise?
Gràzie
22/03/2014 - 11:02
ALB, Zêna
Into zenéize modèrno o pasòu remöto o no l'exìste ciù: a Zêna o no s'adêuvia mànco quànde se
pàrla in italiàn! Adêuviâlo a-a giornâ d'ancheu o suniéiva 'n pö tròppo riçercòu. 22/03/2014 - 10:00
Zòrzo, Sèstri Ponente
o pasòu remöto o poêmo deuviâ? ezénpio:
nei primi anni del dopoguerra apparve
un.... e non si vide più passare..
o l'apârve,(òpûre) o l'êa apàrso ?
o no se vìdde, ( òpûre)o no s'êa ciù
vìsto? ò l'é tùtto sbaliòu ?
Scuzæme,gràçie,scignorîa
|
[ in çimma da
pàgina ] |
